قرارداد پیمانکاری و ارکان آن

قرارداد پیمانکاری و ارکان آن

پیمان به چه معناست؟

برای اینکه قرارداد پیمانکاری و ارکان آن را بشناسیم از واژه پیمان باید شروع کنیم. پیمان در لغت از واژه پهلوی پَتمان و واژه اوستایی پَتی مان به معنی پیمودن و اندازه گرفتن است. این واژه به معنای عقد و قرارداد هم می‌باشد و واژه‌ای فارسی است. در اصطلاح حقوقی، پیمان در ماده 2 شرایط عمومی پیمان یه شرح زیر است.: «پیمان، مجموعه‌ی اسناد و مدارکی است که در ماده 2 موافقت‌نامه‌پیمان، درج شده است.»

نکته: سازمان برنامه و بودجه برای کلیه قراردادهای پیمانکاری، اسناد یکسانی تهیه کرده که ارگان‌های دولتی و… باید از آن استفاده کنند. وزارت نفت نیز مطابق اساسنامه خود این اختیار را دارد که برای قراردادهای خود، پیمان‌های همسانی تهیه، تنظیم و استفاده کند. در زیر آنچه ما به آن می‌پردازیم، اسناد پیمان همسانی است که سازمان برنامه و بودجه تهیه و تنظیم کرده است. این اسناد مرجع اصلی برای تنظیم قرارداد پیمانکاری است.

اسناد و مدارک پیمان در ماده 2 موافقت‌نامه پیمان شامل: الف) موافقت‌نامه ب) شرایط عمومی ج) شرایط خصوصی د) برنامه زمانی کلی ه) فهرست‌بها و مقادیر کار و) مشخصات فنی (مشخصات فنی عمومی، مشخصات فنی خصوصی)، دستورالعمل‌ها و استانداردهای فنی. ز) نقشه‌ها

تمامی این موارد قرارداد پیمانکاری را شکل می‌دهند که به آن پیمان می‌گویند.

الف) موافقت‌نامه:

ماده 2 شرایط عمومی پیمان، موافقت‌نامه را اینگونه تعریف کرده است. «موافقت‌نامه سندی است که مشخصات اصلی پیمان، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مبلغ و مدت پیمان، در آن بیان شده است». با توجه به این تعریف، موافقت‌نامه به عنوان محور اصلی پیمان است. چرا که چهارچوب پیمان در آن ذکر شده است. دیگر اسناد پیمان تابعی از موافقت‌نامه هستند و حول محور آن می‌چرخند. طرفین پیمان در موافقت‌نامه، قصد و اراده خود را اجرایی می‌کنند.

ب) شرایط عمومی:

شرایط عمومی پیمان سندی است که بخش زیادی از پیمان را شامل می‌شود. شرایط عمومی پیمان 54 ماده دارد. تمام ماده‌های آن ثابت و بدون تغییر است و طرفین پیمان به هیچ عنوان نمی‌توانند تغییری در آن ایجاد کنند. طرفین قرارداد صرفا باید آن را امضاء و مهر نمایند. مفاد شرایط عمومی پیمان حاوی جزئیات، مفاد موافقت‌نامه است. در شرایط عمومی پیمان بسیاری از مسئولیت‌ها، حقوق و تکالیف کارفرما و پیمانکار در آن درج شده است. شرایط عمومی پیمان در همه قراردادهای پیمانکاری حاکم است.

ج) شرایط خصوصی پیمان

سند شرایط خصوصی پیمان، با توجه به ماهیت یک پیمان تنظیم می‌شود. هر پیمانی دارای ویژگی‌های منحصر به فرد خود است که در شرایط خصوصی قید می‌شود. کارفرما سند شرایط خصوصی را تکمیل نموده و در اسناد مناقصه پیوست می‌کند. پیمانکار با دریافت اسناد مناقصه، شرایط خصوصی را ملاحظه و امضاء می‌نماید.

ماده 4 شرایط عمومی پیمان، شرایط خصوصی را اینگونه تعریف می‌کند: «شرایط خصوصی، شرایط خاصی است که به منظور تکمیل شرایط عمومی، برای این پیمان، با توجه به وضعیت و ماهیت آن تنظیم شده است. موارد درج شده در شرایط خصوصی، هیچ‌گاه نمی‌تواند مواد شرایط عمومی را نقض کند».

د) برنامه زمانی اجرای کار

با توجه به اینکه یک پروژه باید در بازه زمانی مشخصی اجرا شود تا بازدهی کامل داشته باشد، در نتیجه تعیین برنامه زمان‌بندی اجرای پروژه بسیار مهم است. زمانی که برنامه زمانی کلی پیمان، مشخص می‌شود، برنامه زمانی تفصیلی، متناسب با برنامه زمانی کلی تنظیم می‌شود و جزئیات اقدامات لازم در زمان مشخص در آن بیان می‌گردد.

ه) فهرست‌بها و مقادیر کار

سازمان برنامه و بودجه، قیمت‌های مصوبی را جهت اجرای پروژه‌های عمرانی هر ساله اعلام ‌می‌کند. استفاده از این مبالغ مصوب در پروژه‌های عمرانی الزامی است. به این قیمت‌ها، فهرست‌بها می‌گویند.

سازمان برنامه و بودجه این فهرست‌بها را اواخر هر سال، در چندین رشته به صورت دفترچه و یک شکل تنظیم و ابلاغ می‌کند. صورت‌وضعیت پیمانکار در پیمان بر اساس این فهرست‌بها تنظیم می‌شود. کارفرما نیز بر مبنای آن پرداختی را انجام می‌دهد.

و) مشخصات فنی (مشخصات فنی عمومی، مشخصات فنی خصوصی)، دستورالعمل‌ها و استانداردهای فنی

هر پروژه به تناسب شرایط خاص خود باید دستورالعمل‌ها و استانداردهای خاصی را رعایت نماید. مشخصات فنی عمومی شامل این استانداردها و دستورالعمل‌ها است که سازمان برنامه و بودجه یا موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی یا مقررات ملی ساختمان، تعیین می‌کند.

ماده 14 نظام فنی و اجرایی طرح‌های عمرانی  کشور مصوب (1375/03/23) هیأت وزیران بیان می‌دارد، معیارها، استانداردها و ضوابط فنی عبارتند از مجموعه‌ای از مشخصات فنی، روشها، ضوابط و دستورالعمل‌هایی که بر اساس اصول علمی و فنی موجود در کشور و جهان، با توجه به شرایط اقلیمی، زیست محیطی، اجتماعی، و امکانات موجودبرای پذیرش طرح از نظر فنی و اقتصادی، تضمین ایمنی، حفاظت اطلاعات و بهبود کیفیت طراحی، اجرا، نگهداری و بهره‌برداری طرح‌ها تهیه و تدوین می‌شود.

سازمان برنامه و بودجه مطابق ماده 23 قانون برنامه و بودجه باید این استاندارها و دستورالعمل‌ها را برای پروژه‌های عمرانی تهیه نموده و ابلاغ کند.

ز) نقشه‌ها

نقشه، سندی است که مهندسین بر روی آن، موضوعی که باید اجرا شود را ترسیم می‌کنند. مثلا ساختمان، دستگاه، شهر. موضوع پیمان بر اساس این نقشه‌ها انجام می‌شود لذا از اسناد مهم قراردادهای پیمانکاری است.

مطابق مواد شرایط عمومی پیمان، نقشه‌های شامل 3 قسمت است. 1- نقشه‌های کاری (اجرایی) 2- نقشه‌های کارگاهی 3- نقشه‌های  چون ساخت.

• نقشه‌های کاری (اجرایی): نقشه‌هایی که کارفرما تهیه می‌نماید و در اسناد مناقصه ارائه می‌دهد تا پیمانکار ملاحظه کند.

• نقشه‌های کارگاهی: نقشه‌هایی است که با جزئیات ساخت قطعات و قسمت‌هایی از پروژه است.

• نقشه‌های چون ساخت: نقشه‎‌هایی که چگونگی ساخت کارهایی را که توسط پیمانکار انجام شده، نشان می‌دهد.

ح) اسناد تکمیلی

تمامی مدارکی که در زمان اجرای پیمان فی‌مابین کارفرما و پیمانکار رد و بدل می‌شود، مشمول اسناد تکمیلی است. شامل صورت‌مجلس، دستور کار، مکاتبات و…

مطالب مرتبط: نحوه نوشتن قرارداد

نویسنده محمدعلی پوریانیک