توقیف فوری اموال (تأمین خواسته)
تأمین خواسته چیست؟
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های افرادی که به دادگاه مراجعه می‌کنند، این است که آیا در پایان دادرسی واقعاً می‌توانند به خواسته خود برسند یا خیر. همه می‌دانیم که روند رسیدگی قضایی در ایران، مانند بسیاری از کشورها، زمان‌بر است و ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. حال تصور کنید شخصی که شما از او طلبکار هستید، در این مدت طولانی دست به فروش اموال خود بزند یا آن‌ها را از دسترس خارج کند. در چنین شرایطی حتی اگر در نهایت رأی به نفع شما صادر شود، حکم دادگاه بی‌اثر خواهد بود زیرا مالی برای اجرای آن باقی نمانده است. برای پیشگیری از این مشکل، قانون آیین دادرسی مدنی نهادی به نام «تأمین خواسته» را پیش‌بینی کرده است. این نهاد، ابزاری کارآمد برای حمایت از حقوق خواهان است تا مطمئن شود که در طول رسیدگی، اموال خوانده محفوظ مانده و امکان وصول طلب در آینده وجود خواهد داشت.
تعریف لغوی و حقوقی تأمین خواسته
برای توقیف فوری اموال بدهکار (تأمین خواسته) باید ابتدا برای این موضوع درخواست خود را به دادگاه بدهید. تأمین در لغت به معنای حفظ کردن یا امن کردن است. خواسته هم آن چیزی می گویند که خواهان، آن را می‌خواهد. مثل طلب پول، مال معین، انجام تعهد یا هر حق دیگری.
در نتیجه تامین خواسته یا توقیف فوری اموال، یعنی حفظ کردن یا در امان نگه داشتن خواسته است. بر این اساس، تأمین خواسته یعنی محفوظ نگه داشتن خواسته یا همان تضمین دسترسی خواهان به حقوق خود، پیش از صدور حکم قطعی.
به زبان ساده، اگر شما از شخصی طلبکار باشید و نگران باشید که او اموالش را از بین ببرد، می‌توانید از دادگاه بخواهید که فوراً اموالش را توقیف کند. این توقیف، نه به معنای گرفتن مال برای همیشه، بلکه صرفاً برای جلوگیری از انتقال یا پنهان‌سازی آن تا پایان رسیدگی است.
ضرورت و فلسفه وجودی تأمین خواسته
روند دادرسی معمولاً زمان‌بر است. به عنوان نمونه، یک دعوای مطالبه وجه ممکن است بین شش ماه تا دو سال طول بکشد. در این مدت طولانی، بدهکار می‌تواند اموالش را بفروشد یا به نام دیگری منتقل کند. شما در پایان راه با یک حکم بی‌اثر روبه‌رو شوید. به همین دلیل، قانون‌گذار در مواد ۱۰۸ تا ۱۲۹ قانون آیین دادرسی مدنی نهادی را ایجاد کرده است تا طلبکاران بتوانند اموال بدهکار را قبل از صدور حکم توقیف کنند. این فلسفه وجودی تأمین خواسته است: اطمینان‌بخشی به خواهان که تلاش و هزینه او برای رسیدگی قضایی بی‌ثمر نمی‌ماند.
به زبان دیگر زمانی که خواهان (شاکی) شکایت خود را در دادگاه مطرح می‌کند تا زمان دریافت طلب یا رسیدن به خواسته خود، ممکن است نزدیک به 2 سال طول بکشد. یعنی شما اگر طلبی از شخص داشته باشید از زمانی که در دادگاه، شکایت خود را مطرح می‌کنید تا زمانی که بخواهید طلب خود را دریافت کنید باید مراحلی را که فرآیند دادرسی می‌گویند طی کنید. در این مدت زمان طولانی رسیدگی، ممکن است شخص بدهکار، اموال خود را بفروشد یا از دسترس خارج کند به نحوی که شما نتوانید به خواسته خود برسید.</h4>
در این صورت قانون به شما اجازه داده است قبل از اینکه طرف بخواهد اموال را منتقل کند بتوانید آن ها را توقیف نمایید. مثلا املاک شخص، خودرو، حساب ها، سهام و از این دست موارد را رسما توقیف کنید. به این توقیفی که شما قبل از اینکه درگیر زمان طولانی رسیدگی بشوید، تأمین خواسته (حفظ کردن خواسته) می‌گویند.
در صورتی که شما از طریق تأمین خواسته اموال شخص را در کوتاهترین زمان بتوانید توقیف کنید، دیگر خیالتان راحت بوده و مراحل رسیدگی به پرونده شما هر چقدر زمان بر شود، اطمینان دارید که به خواسته خود می‌رسید. البته تامین خواسته موارد و شرایطی دارد که در مقاله دیگری در مورد آن توضیح داده‌ایم.
نکته: علاوه بر تأمین خواسته قانون مورد دیگری به نام دستور موقت را هم تعریف کرده که می‌توان برای توقیف اموال بدهکار، از آن هم استفاده کرد. البته دستور موقت با تأمین خواسته تفاوت‌های زیادی دارد که در این مقاله نمی‌گنجد.
مراحل درخواست و رسیدگی دادگاه
فرآیند تأمین خواسته به طور خلاصه شامل مراحل زیر است:
1- تقدیم دادخواست یا درخواست کتبی به دفتر دادگاه از طریق دفاتر خدمات قضایی.
2- مراجعه و ارائه أصول مدارک به شعبه رسیدگی کننده.
3- بررسی اولیه قاضی و صدور قرار تأمین خواسته در صورت وجود شرایط آن.
4- ابلاغ فوری قرار تأمین خواسته و تشکیل پرونده اجرایی و انجام توقیف.
5- ابلاغ نتیجه توقیف به خوانده (که معمولاً بعد از اجراست تا از انتقال اموال جلوگیری شود)
نمونه دادنامه تأمین خواسته
به عنوان مثال در سال 1399 بنده پرونده‌ای با موضوع مطالبه وجه چک به عنوان وکیل در دادگاه مطرح کردم. همان زمان با دادخواست مطالبه وجه چک، تامین خواسته اموال خوانده را نیز مطرح کردم. که ظرف حدود 2 هفته رای آن به شرح زیر صادر شد:
دادنامه
خواهان با وکالت آقای محمدعلی پوریانیک
خواسته ها: .1 تامين خواسته
گردشکار: خواهان بطرفيت خوانده دادخواستی بخواسته فوق تقديم و درخواست رسيدگی و صدور قرار تأمين خواسته به استناد مدارک موجود در پرونده را نموده است که پس از قبول دادخواست و ارجاع آن به اين دادگاه و ثبت به کلاسه فوق در وقت فوق العاده شعبه … دادگاه عمومی حقوقی تهران به تصدی امضاء کننده ذيل و در غياب طرفين دعوی تشکيل است. پس از بررسی اوراق پرونده و فراهم بودن موجبات اجابت خواسته؛ ختم رسيدگی را اعلام و بااستعانت از ذات اقدس الهی به شرح ذيل مبادرت به صدور رأی می نمايد…</h4>
اعتراض به قرار تامین خواسته
در صورتی که خوانده اعتراضی داشته باشد دادگاه در اولین جلسه، به اعتراض رسیدگی کرده و نسبت به آن تعیین تکلیف می‌کند.
نتیجه‌گیری
تأمین خواسته ابزاری است که قانون برای حمایت از حقوق خواهان پیش‌بینی کرده تا بتواند پیش از پایان رسیدگی، اموال بدهکار را محفوظ نگه دارد. این نهاد نه‌تنها از تضییع حقوق طلبکار جلوگیری می‌کند، بلکه با پیش‌بینی پرداخت خسارت احتمالی، تعادلی میان حقوق خواهان و خوانده برقرار می‌سازد.
اگر شما نیز درگیر دعوای مالی هستید، آگاهی از این امکان قانونی اهمیت بسیاری دارد. استفاده به‌موقع از تأمین خواسته می‌تواند مسیر دادرسی را برای شما مطمئن‌تر کند و مانع از آن شود که بدهکار با انتقال اموال، اجرای حکم را غیرممکن سازد.</h4>
مطالب مربوط به این بخش شامل: موارد و شرایط تامین خواسته. چگونه اموال یک شخص را فوری توقیف کنیم؟، توقیف اموال در پرونده های کیفری(تامین خواسته کیفری، است.
نویسنده: محمدعلی پوریانیک