مقدمه

نحوه ابطال مصوبات مجامع شرکت ها
در ساختار حقوقی شرکتهای تجاری، بهویژه شرکتهای سهامی، تصمیمگیری در خصوص مهمترین مسائل شرکت از طریق نهاد مجمع عمومی صورت میگیرد. این تصمیمات اگرچه از منظر حقوقی در حکم اراده جمعی شرکاست، اما گاه ممکن است برخلاف منافع عمومی، حقوق سهامداران یا مقررات قانونی اتخاذ شود. در چنین مواردی، قانونگذار این امکان را فراهم کرده است که مصوبات نادرست یا غیرقانونی مجامع عمومی، قابل اعتراض و ابطال باشند.
اقامه دعوای ابطال مصوبات مجامع شرکتها، ابزاری حیاتی برای حمایت از حقوق اقلیت سهامداران، اشخاص ثالث و حتی مدیرانی است که با تصمیمات غیرقانونی مواجهاند. این دعوا به دلیل آثار مهمی که بر حیات حقوقی شرکت، مسئولیت مدیران و تنظیم روابط داخلی شرکت دارد، نیازمند دقت و رعایت تشریفات قانونی خاصی است.
بر اساس مقررات قانون تجارت بهویژه لایحه اصلاحی مصوب ۱۳۴۷، چارچوب مشخصی برای تشکیل مجامع، نحوه دعوت، حد نصاب لازم، رعایت دستور جلسه و … پیشبینی شده است. در صورتیکه این الزامات رعایت نشود، امکان طرح دعوای ابطال مصوبه مجمع نزد دادگاه صالح وجود دارد. در این مقاله، مراحل اقامه دعوا، مرجع صالح، مهلتها، شرایط قانونی و ضمانت اجرای مصوبات باطل، به تفصیل مورد بررسی قرار میگیرد تا ابزاری کاربردی در اختیار سهامداران، وکلای حقوقی و مدیران شرکتها قرار گیرد.
مفهوم و مبنای حقوقی ابطال مصوبات مجامع
ابطال مصوبات مجامع عمومی شرکتها، به معنای بیاثر کردن قانونی تصمیماتی است که برخلاف قوانین موضوعه، اساسنامه شرکت یا حقوق اشخاص ذینفع اتخاذ شدهاند. در واقع، دعوای ابطال ابزاری برای نظارت قضایی بر حسن اجرای مقررات در فرآیند تصمیمگیری شرکتی است.
طبق ماده ۲۷۰ لایحه اصلاحی قانون تجارت، در صورتیکه تصمیمات مجامع شرکت با مقررات قانونی یا اساسنامه مغایرت داشته باشد، هر ذینفع میتواند تقاضای ابطال آن را از دادگاه بنماید. از جمله مبانی مهم دعوای ابطال، میتوان به تخلف از تشریفات دعوت (مواد ۹۵ تا ۱۰۲)، عدم رعایت حد نصاب قانونی (ماده ۱۰۳)، یا اتخاذ تصمیم در خصوص موضوعاتی خارج از صلاحیت مجمع اشاره کرد.
اشخاص ذینفع و صاحب حق اقامه دعوا
در دعوای ابطال مصوبات مجمع، فقط اشخاصی میتوانند اقامه دعوا نمایند که در نتیجه تصمیم مورد اعتراض، ذینفع شناخته شوند. این اشخاص ممکن است شامل موارد زیر باشند:
سهامداران اقلیت که از تصمیمات ناعادلانه آسیب دیدهاند.
مدیران یا اعضای هیئتمدیره که اجرای مصوبه را خلاف قانون میدانند.
طلبکاران شرکت که اجرای مصوبه موجب تضییع حقوق آنها شود.
اشخاص ثالثی که به موجب مصوبه حقوق آنها نقض شده است.
مطابق رویه قضایی، اثبات ذینفع بودن باید توسط خواهان صورت گیرد و در صورتی که ذینفع بودن در هنگام اتخاذ تصمیم مجمع احراز نشده باشد، دعوا رد خواهد شد.
مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای ابطال
مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای ابطال مصوبات مجامع عمومی، دادگاه حقوقی محل اقامت شرکت یا مرکز اصلی آن است. این موضوع با توجه به قواعد صلاحیت محلی در قانون آیین دادرسی مدنی و اصول کلی حقوق شرکتها تعیین میشود.
بر اساس ماده 22 قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای ابطال مصوبات در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی مرکز اصلی شرکت قرار دارد.
مهلت اقامه دعوای ابطال و سقوط حق
در دعاوی حقوقی مرور زمان منتفی است اما باید این نکته را توجه داشت که در مدتی عرفی بایستی اقدام حقوقی انجام داد. در حقیقت ذینفع بعد از اطلاع از تصمیم مجمع بهتر است نسبت به طرح دعوا اقدام نماید. ذکر این نکته لازم است که به استناد ماده 271 لایحه اصلاحی قانون تجارت، اگر مصوبهای قبل از صدور حکم دادگاه، موجبات بطلان برطرف شود، طبق همان ماده، دادگاه قرار سقوط دعوا را صادر خواهد کرد.
شرایط و موجبات ابطال مصوبات
از مهمترین موجباتی که میتواند موجب ابطال مصوبات مجمع شود، موارد زیر است:
-
عدم رعایت تشریفات دعوت: مطابق مواد ۹۵ تا ۱۰۲، دعوت باید از طریق روزنامه رسمی، با قید دستور جلسه، محل و ساعت، و با فاصله قانونی حداقل ۱۰ روز و حداکثر 40 روز قبل از تشکیل مجمع انجام شود. جهت رعایت این تشریفات میتوانید به مقاله « » مراجعه نمایید.
-
عدم رعایت حد نصاب قانونی: به موجب ماده ۱۰۳، تصمیمات بدون حضور اکثریت آراء حاضر در جلسه معتبر نیست. ضمن اینکه مواد 84، 87، 88 لایحه اصلاحی قانون تجارت نیز باید رعایت شود.
-
خروج از دستور جلسه: مجمع تنها در حدود موضوعاتی که در دعوتنامه ذکر شده مجاز به تصمیمگیری است (ماده ۹۶).
-
تصمیمات مغایر با قانون یا اساسنامه: هرگونه مصوبهای که بر خلاف قوانین آمره یا مفاد اساسنامه باشد، قابل ابطال است (ماده ۲۷۰).
-
تصمیمات مضر به منافع شرکت یا سهامداران: در مواردی که حقوق اقلیت نادیده گرفته شده باشد.