ویژگی های قرارداد پیمانکاری
برای شناخت بهتر ماهیت قراردادهای پیمانکاری قبل از هر چیزی باید، ویژگی های قرارداد پیمانکاری را بشناسیم. در زیر به چند ویژگی شاخص قراردادهای پیمانکاری می‌پردازیم.
الف) پیمان، قراردادی لازم از طرف پیمانکار و جایز از طرف کارفرما است:
اصل بر این است که وقتی قراردادی بسته می‌شود، طرفین دیگر نمی‌توانند آن را منحل کنند. (برهم بزنند). به این موضوع اصل لزوم در قرارداد می‌گویند. قرارداد لازم نیز قراردادی است که طرفین نمی‌توانند آن را منحل کنند مگر در شرایط خاص.
در مقابل اصل لزوم (لازم)، اصطلاح «جایز» قرار می‌گیرد. قرارداد جایز به قراردادی می‌گویند که طرفین هر وقت بخواهند می‌توانند آن را منحل کنند.
نکته: اگر در قراردادی شک داشتید که قرارداد لازم است یا جایز، باید آن را لازم بدانید. چون اصل بر این است که هر کسی قراردادی بست باید به آن پایبند باشد. در نتیجه اصل بر لازم بودن قرارداد است. ضمن اینکه تعداد قراردادهای جایز محدود هستند. مثل وکالت، عاریه، جعاله، مضاربه، ودیعه، شرکت. حال وقتی گفته می‌شود عقد پیمان از طرف پیمانکار لازم است یعنی اینکه پیمانکار نمی‌تواند قرارداد را فسخ کند و باید به آن پایبند باشد.
اما عقد پیمان از ناحیه کارفرما جایز است. یعنی کارفرما هر زمان بخواهد می‌تواند قرارداد را فسخ کند. چرا؟
پاسخ: هر چند عقد پیمان، عقدی لازم است اما چون در ماده 48 شرایط عمومی پیمان، شرط شده است که کارفرما هر وقت بخواهد می‌تواند قرارداد را فسخ کند، در نتیجه عقد پیمان از ناحیه کارفرما جایز است.
نکته: عقودی که دارای مدت مشخص است، می‌توان به نفع یک طرف شرط فسخ گذاشت. یعنی از طرف یک شخص قرارداد جایز باشد.
نکته: در قراردادهای تملیکی مثل عقد بیع، در صورتی که از این شرط استفاده شود، مطابق قانون قرارداد باطل است.
ب) قرارداد پیمانکاری، عقدی عهدی است.
عقد عهدی به قراردادی می‌گویند که موضوع آن انجام تعهد است. پیمانکار در ازای دریافت مبلغ، متعهد می‌شود در مدت زمان معلوم، موضوع قرارداد را انجام دهد. در مقابل عقد عهدی، عقد تملیکی است. عقد تملیکی قراردادی است که بعد از انعقاد و امضاء، موضوع و مبلغ قرارداد به مالکیت طرفین در می‌آید. مثل بیع (خرید و فروش).
ج) قرارداد پیمانکاری، یک قرارداد مستمر است.
قرارداد مستمر در مقابل قرارداد فوری است. عنصر اصلی در تفاوت این دو عقد، زمان است. قراردادهایی که فورا انجام می‌شود را عقد فوری می‌گویند. در مقابل قراردادهایی که در طی مدت زمانی انجام می‌شود قرارداد مستمر می‌گویند. از این رو پروژه‌های پیمانکاری ممکن است چندین ماه تا چندین سال طول بکشد، در نتیجه قرارداد پیمانکاری قراردادی است مستمر. ضمن آنکه تعهدات پیمانکار مرحله به مرحله انجام می‌شود و کارفرما نیز مرحله به مرحله پرداختی‌های خود را انجام می‌دهد.
د) پیمان، عقدی تشریفاتی است.
تقریبا تمامی قراردادهایی که بین افراد بسته می‌شود نیازی به تشریفات ندارد و با قصد و اراده طرفین منعقد می‌شود. می‌توان گفت پیمان جزو معدود عقدهایی است که صرفا با قصد و اراده طرفین منعقد نمی‌شود و باید حتما تشریفات خاصی در آن رعایت شود. رعایت قوانین و مقررات مربوط به مناقصات در انعقاد قراردادهای پیمانکاری نقش اساسی دارد. در صورت عدم رعایت مقررات مربوط به مناقصه قرارداد باطل است. ضمن آنکه کارفرما و پیمانکار باید در چارچوب اسناد و مدارک پیمان، قرارداد منعقد کنند.
ه) قرارداد پیمانکاری، عقدی نامعین است.
واژه نامعین در مقابل معین به کار برده می‌شود. عقود معین به قراردادهایی می‌گویند که قانونگذار در قانون مدنی اسامی آنها را ذکر کرده است. عقود معین شامل: بیع، اجاره، مزارعه، مساقات، شرکت، جعاله، رهن و… است. غیر از آن موارد هر قراردادی که مطابق ماده 10 قانون مدنی بسته شود، عقد غیرمعین می‌گویند. ماده 10 قانون مدنی «قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است». در نتیجه پیمان عقدی نامعین و مطابق ماده 10 قانون مدنی است.
و) قرارداد پیمانکاری، عقدی الحاقی است.
به صورت عادی وقتی دو نفر می‌خواهند قراردادی ببندند با یکدیگر مذاکره می‌کنند و النهایه با رضایت و قصد کامل در خصوص شرایط قرارداد به توافق می‌رسند. اما پیمان اینگونه نیست. کارفرما شرایط خود را در اسناد مناقصه تهیه و تنظیم می‌کند. با برگزاری مناقصه، چندین پیمانکار در مناقصه شرکت می‌کنند. پیمانکار باید تمام شرایط مناقصه و پیمان را قبول یا رد کند. نمی‌تواند در خصوص مفاد پیمان با کارفرما مذاکره نماید. در نتیجه اراده کارفرما حاکم بر پیمانکار است. به این دلیل پیمان را عقدی الحاقی می‌گویند. پیمانکار باید همه اسناد و مدارک و شرایط پیمان را بپذیرد.
ز) پیمان، قراردادی معوض است.
در یک تقسیم‌بندی، قراردادها به معوض و مجانی تقسیم می‌شوند. وقتی در ازای عمل یا کالا، مبلغی معادل آن پول به یه یک طرف قرارداد می‌رسد و هدف طرفین کسب منافع است. به آن قرارداد معوض می‌گویند. در مقابل برخی قراردادها، کسب منافع هدف نیست مثل عقد هبه. پیمان هم با توجه به ماهیت آن عقدی معوض است. پیمانکار در مقابل انجام عملی، پول دریافت می‌کند.
صفحه ویدئوهای آموزشی در یوتیوب
صفحه ویدئوهای آموزشی در آپارات
مطالب مرتبط: قرارداد پیمانکاری و ارکان آن، نحوه نوشتن قرارداد، نمونه قراردادهای حرفه‌ای
ممنونم بابت اطلاعات مفید و جامع??
بسیار سپاس از اظهار لطف شما!