تفاوت تهاتر با معاوضه
تهاتر چیست؟
تهاتر به این معنی است که دو نفر به صورت همزمان به یکدیگر مدیون و بدهکار می‌شوند و هر دو دین ساقط می‌شود. فرهاد به علی 10 میلیون بدهکار است، علی نیز بابت اجاره‌بها 12 میلیون به فرهاد بدهکار است. در این صورت 10 میلیون از دو طرف تهاتر می‌شود. (مواد 294 الی 299 قانون مدنی)
نکات مربوط به تهاتر:
شرط اول: تهاتر تقابل دو دین است و دو نفر در مقابل هم بدهکار می‌شوند.
شرط دوم: تهاتر فقط بین دو دینی واقع می‌شود که هر دو دین کلی باشد. کلی به این معنی است که دین در بیرون مثال و مشابهش زیاد است. مثل وجه نقد. مثل 100 کیلو گندم. یا برنج. در نتیجه اگر دینی باشد که در خارج مثالش نیست. تهاتر واقع نمی‌شود.
شرط سوم: در تهاتر باید جنس و اوصاف هر دو دین یا موضوع دو دین، یکی باشد. مثلاً هر دو دین وجه نقد باشد. یا گندم باشد. یا برنج هاشمی باشد.
شرط چهارم: زمان انجام هر دو دین باید در یک تاریخ باشد. مثلا فرهاد 10 میلیون الان به علی بدهکار است و علی نیز 10 میلیون به فرهاد بدهکار می‌شود. چنانچه دین یکی از دو طرف الان باشد و دین دیگری سال بعد، در این صورت تهاتر انجام نمی‌شود.
شرط پنجم: برای اینکه تهاتر انجام شود مکان پرداخت دو دین باید یکی باشد. مثلا اگر فرهاد قرار است 10 تن گندم در شیراز به علی بدهد و علی نیز قرار است 10 تن گندم در تهران به فرهاد بدهد. در این صورت تهاتر انجام نمی‌شود مگر اینکه هزینه و مخارج نقل و انتقال دین ساقط شده باشد.
نکته: مهم نیست که دو دین چگونه بوجود آمده‌اند و مقدار آن نیز مهم نیست. به عنوان مثال علی به فرهاد 10 میلیون بابت قرض بدهکار است و فرهاد به علی بابت اجاره‌بها بدهکار است. همچنین ممکن است مقدار یک دین بیشتر دیگری باشد.
شرط ششم: برای تهاتر باید دو دین آزاد باشد. اگر یکی از دو دین را شخص ثالث نزد طلبکار توقیف کرده باشد، تهاتر انجام نمی‌شود.
نکته: تهاتر خود به خود و به صورت قهری واقع می‌شود. در نتیجه رضایت و تراضی دو طرف لازم نیست. به محض اینکه دو نفر در مقابل هم مدیون شوند، تهاتر انجام می‌شود.
نکته: تهاتر قراردادی هم داریم. به این معنی که دو نفر به یکدیگر مدیون می‌شوند و هر کدام از دیون متفاوت بوده و شرایط تهاتر قهری را ندارد. در این صورت با قرارداد تهاتر را انجام می‌دهند. به آن تهاتر قراردادی می‌گویند. مثلا فرهاد قرار است 100 کیلو برنج هاشمی به علی بدهد و علی نیز قرار است 100 کیلو گردو به فرهاد بدهد. در این صورت با یکدیگر قرارداد می‌بندند که تهاتر کنند. تهاتر قراردادی نیز قهری است.
نکته: قواعد و مقررات فوق در خصوص تهاتر، امری نیست و تکمیلی است. یعنی می‌توان بر خلاف آن شرط کرد. مثلا از تهاتر انصراف داد.
اصلاح یک اشتباه رایج:
بسیار می‌شنویم که افراد در مکالمه روزانه بیان می‌کنند: قصد دارم ملکم را با ماشین دیگر تهاتر کنم. منظور از این جمله در حقیقت معاوضه است.
معاوضه چیست؟
معاوضه یک قرارداد است. در این قرارداد دو نفر، یک کالایی را می‌دهند و در ازای آن کالایی را دریافت می‌کنند. مثلا فرهاد خانه خود را در مقابل 10 تا ماشین معاوضه می‌کند. یا فردی زمین خود را در مقابل آپارتمان معاوضه می‌کند.
مطالب مرتبط: اصطلاحات حقوقی
نویسنده محمدعلی پوریانیک