تبدیل تعهد چیست و چه مقرراتی دارد
به زبان ساده تبدیل تعهد چیست؟
تبدیل تعهد به این معنی است که شخص متعهد و کسی که تعهد به نفعش شده (متعهدله) توافق می‌کنند، متعهد به جای تعهد قبلی، تعهد جدیدی را انجام دهد. جایگزینی تعهدی به جای تعهدی دیگر. مثلا شخصی متعهد 50 کیلو برنج به دیگری بدهد اما توافق می‌کنند به جای برنج 100 گندم بدهد. (مواد 292 و 293 قانون مدنی). در این صورت تعهد اولیه با تمام تضامینش از بین می‌رود و تعهد جدید جایگزین می‌شود.
نکات تبدیل تعهد:
نکته اول: تبدیل تعهد در بعضی موارد در موضوع تعهد اتفاق می‌افتد. یعنی موضوع تعهد عوض می‌شود. موضوع تعهد اصلی عوض می‌شود و موضوع تعهد جدید جایگزین می‌شود. مثل گندم به جای برنج
نکته دوم: در برخی موارد، منشأ یا سببی که تعهد از آن ایجاد شده است تغییر می‌کند. مثلا شخصی به موجب قرارداد اجاره، 100 میلیون تومان بابت اجاره‌بها بدهکار می‌شود. یعنی منشأ یا سبب ایجاد تعهد قرارداد اجاره است. طرفین توافق می‌کنند که مبلغ بدهی به عنوان عقد قرض باشد. در این صورت مقررات عقد قرض بر رابطه بین دو نفر جاری است.
نکته سوم: ممکن است این موضوع پیش آید که شخص ثالثی به یک طلبکار مراجعه می‌کند و بدهی بدهکار را بر عهده می‌گیرد. در این صورت دین از بدهکار اصلی به شخص ثالث منتقل می‌شود. این مورد تبدیل تعهد نیست و به نوعی «انتقال دین» به شمار می‌آید.
نکته چهارم: در هر سه مورد بالا در صورتی که تبدیل تعهد انجام شود یا انتقال دین صورت گیرد، چنانچه برای تعهد اصلی، تضمیناتی وجود داشته باشد با تبدیل یا انتقال تعهد، تمامی تضمینات از بین می‌رود. مگر اینکه تضمینات در توافق جدید مجددا آورده شود.
نکته پنجم: ممکن است طلبکار به شخص ثالث مراجعه کند و بگوید از فلانی 100 میلیون تومان طلبکارم به تو انتقال می‌دهم. این مورد نیز تبدیل تعهد نیست و انتقال طلب حساب می‌شود. انتقال طلب در چک بسیار اتفاق می‌افتد. مثلا دارنده چک با ظهرنویسی چک را به ثالث منتقل می‌کند.
نکته ششم: در انتقال طلب، تضمین‌ها از بین می‌رود مگر در خصوص اسناد تجاری (چک، سفته و برات) که تضامین آن نیز منتقل می‌شود.
نکته بسیار مهم: طلبکار باید بسیار مراقب باشد که در دام تبدیل تعهد نیوفتد. چرا که وقتی تبدیل تعهد انجام شود، تعهد اصلی با تضامین آن از بین می‌رود و تعهد جدید جایگزین آن می‌شود.
به عنوان مثال خسرو به موجب یک قراردادی از محمد 100 میلیون تومان طلبکار است. خسرو با تلاش و پیگیری زیاد و طرح دعوای حقوقی، النهایه جلب محمد را گرفته و وی را دستگیر می‌کند. خسرو در کلانتری با محمد توافق می‌کند که به جای پول، کالای دیگری از محمد تحویل بگیرد. به محض امضای توافق، تعهد اصلی که پرداخت 100 میلیون از محمد بود از بین می‌رود و تعهد جدید (تحویل کالا) جایگزین می‌شود. حال ممکن است برای تعهد اصلی، به موجب قرارداد تضمین سنگین در نظر گرفته باشید که با تبدیل تعهد کلا تضمین از بین می‌رود و دیگر به تعهد جدید، تضمینی تعلق نمی‌گیرد.